تاکنون با چهار نوع ورقه بهادار قابل داد و ستد در بورس، شامل اوراق مشارکت، اوراق اجاره، سهام و گواهي حق تقدم خريد سهام آشنا شده‌ايد. در اين قسمت، قصد داريم يکي ديگر از انواع اوراق بهاداري را که در بورس خريد و فروش مي‌شود، بصورت اجمالي به شما معرفي کنيم. اسم اين ورقه بهادار، قرارداد آتي است.

قبل از آنکه درباره قرارداد آتي براي شما صحبت کنم، بايد اين نکته را تأکيد کنم که سرمايه‌گذاري در قراردادهاي آتي، بسيار پرريسک‌تر از سهام بوده و نيازمند تخصص بسيار زياد در اين زمينه است، بنابراين، به افراد عـادي و غيرمتخصص به هيچ وجـه توصيه نمي‌شود در قرارداد آتي سرمايه‌گذاري کنند.

قرارداد آتي چيست؟

با توجه به عبارت قرارداد آتي، مي‌توان فهميد اولا کلمه قرارداد در اين عبارت، حاکي از نوعي رابطه قراردادي بين خريـدار و فروشنـده است و ثانيا، کلمه آتي در اين عبارت، نشان مي‌دهد قراردادي که بين فروشنده و خريدار قرارداد آتي وجود دارد، مربوط به آينده است.

با اين مقدمه، به سراغ تعريف قرارداد آتـي مي‌رويم:

قرارداد آتـي قراردادي است که براساس آن، فروشنده متعهد مي‌شود تعداد معيني از يک دارايي (مانند سهام) را در تاريخ مشخصي در آينده، با قيمت معين به خريـدار تحويل نمايد؛ در مقابل خريدار قرارداد آتي هم متعهد مي‌شود دارايي موردنظر را در تاريخ تعيين شده، با قيمت معين از فروشنده اوراق، خريداري نمايد. اجازه بدهيد با يک مثال توضيح دهيم:

فرض کنيد قيمت سهام شرکت "الف" هم‌اکنون در بورس 200 تومـان است. يک سرمايه‌گذار را درنظر بگيريد که براساس بررسي‌ها و مطالعات دقيق، به اين نتيجه رسيده است که قيمت سهام شرکت الف در چهار ماه آينده، با 20 درصد افزايش، به 240 تومان خواهد رسيد، بنابراين، از ديد اين سرمايه‌گذار، خريد سهام شرکت الف مي‌تواند سودآوري قابل قبولـي داشته باشد.

اوليـن گزينه‌اي که پيش روي اين سرمايه‌گذار قرار دارد، اين است که سهام مذکور را خريداري نمايد و منتظـر باشد تا پس از چهار مـاه، قيمت سهم رشد کرده و سود موردنظر وي محقق شود. طبيعتا درصورتي که پيش‌بيني وي دقيـق باشد و قيمت سهم از 200 تومان، به 240 تومان برسد، وي در مدت چهار ماه 20 درصد سـود خواهد کرد.

اما اين سرمايه‌گذار مي‌تواند بجاي آنکه سهام شرکت الف را خريداري و همه پول موردنياز براي آن را پرداخت نمايد، تنها با پرداخت درصدي از اين پول، قرارداد آتي سهام شرکت الف با سررسيد چهارماهه را در بورس خريداري نمايـد. براي مثال، اگر سرمايه‌گذار قرارداد آتي سهام شرکت الف با قيمت 220 تومان و سررسيد چهار ماهه را خريداري کند، به اين معناست که وي متعهد شده است چهار ماه بعد، تعداد معيني از سهام شرکت مذکور را با قيمت هر سهم 220 تومـان، از فروشنده قرارداد آتـي، خريداري نمايـد.

طبيعتـا درصورتي که پيش‌بيني اين سرمايه‌گذار درست باشد و قيمت سهم شرکت الف در چهار ماه بعد، به 240 تومان برسد، وي به ازاي هر سهم 20 تومان سود خواهد کرد (20=220-240)، اما اگر به هر دليل اگر قيمت سهم در چهار ماه بعد، کمتر از مبلغ ذکر شده در قرارداد آتي يعني 220 تومان باشد، اين سرمايه‌گذار متحمل زيان خواهد شد.

اولين سوالـي که ممکن است براي شما بوجود آمده باشد که تفاوت خريد سهام، با خريد قرارداد آتي سهام چيست؟ اگر به مثال ذکر شده دقت کنيـد، پاسخ اين سوال را متوجه خواهيد شد. براي خريد سهام، سرمايه‌گذار بايد همه پول را بپردازد، اما در خريد قرارداد آتي سهام، سرمايه‌گذار تنها با پرداخت درصدي از پول که به عنوان وجه تضمين توسط بورس اخذ مي‌شود، مي‌تواند مطمئن باشد که سهام موردنظر خود را در تاريخ تعيين شده، با قيمت مندرج در قرارداد خريـداري خواهد کرد. وجه تضمين هم دقيقا به اين علت، توسط بورس از خريدار و فروشنده قراردادهاي آتي دريافت مي‌شود که طرفين قرارداد به تعهدات خود مبني‌بر تحويل سهام، با قيمت مشخص در تاريخ تعيين شـده، پايبند باشند.

دومين سوال اين است که اگر قرارداد آتـي، چنين مزيتي دارد که سرمايه‌گذار تنها با پرداخت درصدي از پول، مي‌تواند کل سود ناشي از افزايش قيمت سهام را بدست آورد، چرا تنها تعداد بسيار محدودي از سرمايه‌گذاران در قراردادهاي آتـي، سرمايه‌گذاري مي‌کنند؟

مثال قبل را درنظر بگيريد. فرض کنيد پيش‌بيني سرمايه‌گذار مبني‌بر اينکه قيمت سهام شرکت الف در چهار ماه بعد به 240 تومان برسد، محقق نشود و بجاي آن، قيمت سهم به 180 تومان کاهش يابد. در اين حالت، سرمايه‌‌گذار نه تنها سود بدست نخواهد آورد، بلکه متحمل زيان 40 تومان نيز خواهد شد، زيرا وي متعهد شده است در تاريخ مذکور، تعداد معيني از سهام شرکت الف را با قيمت 220 تومان بخرد، درحاليکه قيمت اين سهـم در بورس، هم‌اکنـون 180 تومان است: 40 = 180 - 220

بنابراين، به همان اندازه که احتمال کسب سود در قراردادهاي آتـي بيشتر است، احتمال کسب زيـان براثر پيش‌بيني نادرست قيمت سهام در آينده نيز در قراردادهاي آتي، بيشتر از ساير انواع اوراق بهادار است و بنابراين، ممکن است سرمايه‌گذار به علت پيش‌بيني نادرست قيمت سهم، متحمل زياني سنگين در مقايسه با مبلغ سرمايه‌گذاري خود شود، بنابراين، به همان اندازه که احتمال کسب بازده در قراردادهاي آتـي بيشتر از سهام است، ريسک اين اوراق نيز در مقايسه با سهام، بسيار بيشتر است.

در پايـان، توجه به اين نکته لازم است که در بازار سرمايه ايران، قرارداد آتي صرفا محدود به سهام نيست، بلکه در بورس کالاي ايران نيز قراردادهاي آتي سکه بهار آزادي داد و ستد مي‌شود و جالب اينکه حجم معاملات قراردادهاي آتي سکه طلا در بورس کالاي ايران، بسيار بيشتـر از حجم معاملات قراردادهاي آتي سهام است.

البته براي چندمين بار، تأکيد مي‌کنيم که قراردادهاي آتي، جزو اوراق بهادار بسيار پرريسک محسوب مي‌شوند و لازم است سرمايه‌گذاران، حتي درصورت داشتن قدرت ريسک‌پذيري بالا، قبل از ورود به اين عرصه، شناخت کافي درخصوص ابعاد و جزئيات قراردادهاي آتـي بدست آورند.

منبع: training.irvex.ir